Kunst kopen | Het omstreden futurisme
Het futurisme was de kunststroming die de toekomst naar het doek bracht
Een liefhebber van het futurisme moet goed om kunnen gaan met tegenstellingen
Ben jij een creatieve geest die wil weten hoe kunst niet alleen de tijd weerspiegelt, maar ook de toekomst voorspelt? Duik in de wereld van het futurisme maar wees niet bang voor vreemde verrassingen.
In het kort:
- futurisme ontstond in Italië en Rusland, met een focus op snelheid, technologie en het breken met traditie.
- De stroming beïnvloedde architectuur, film, literatuur en andere kunstvormen, ondanks politieke spanningen.
- De invloed leeft voort in de moderne cultuur, van cyberpunk tot Neo-Futuristisch theater. En net als 100 jaar geleden is het futurisme ook vandaag nog steeds omstreden, waar het onderliggende nationalisme en het aanhoudende schuren tegen het fascisme aan, beslist het nodige aan hebben bijgedragen.
 |
| Bron: Wiki-art |
Korte story
Ik herinner me mijn eerste ontmoeting met futuristische kunst nog goed: Ik zag een schilderij vol scherpe hoeken, felle, strakke lijnen en een gevoel dat alles in beweging was. Met een energie die bijna van het doek af spatte. Het leek alsof de kunstenaar niet de werkelijkheid schilderde, maar de snelheid van een raceauto, het lawaai van een fabriek en de spanning van een vliegtuig in één beeld had gevangen. Vanaf dat moment begreep ik: Het futurisme ging niet over wat er op dat moment was, maar over wat er komen zou. Het futurisme was anders. Heel anders.
Italiaanse en Russische wortels. De oorsprong van het futurisme
Het futurisme, een kunststroming uit de 20e eeuw, vond zijn oorsprong in de literatuur in Italië en Rusland. De beweging begon grotendeels met een essay over muziek uit 1907 van de Italiaanse componist Ferruccio Busoni.
Toch was het de Italiaanse dichter Filippo Tommaso Marinetti die in 1909 het beroemde 'Manifest van het Futurisme' publiceerde. Hierin verwierp hij op gepassioneerde wijze de ideeën uit het verleden. Marinetti verzette zich daarnaast tegen politieke en artistieke tradities. En omarmde hij snelheid, technologie en vooruitgang. Het was niet altijd evenwichtig. Marinetti was bijvoorbeeld overtuigd feminist, maar zag vrouwen tegelijkertijd ook als zwakke wezens.
Een citaat dat aardig de aandacht trok
Interessant is een citaat uit dit manifest waarin Marinetti zijn visie nogal beeldend uiteenzette: "En laat ze nu maar komen, de vrolijke brandstichters met hun verkoolde vingers! Daar zijn ze!...Kom op! Steek de bibliotheken in brand!...Verleg de loop der kanalen om de musea onder water te laten lopen!...Oh wat een vreugde om de oude roemrijke doeken, verscheurd en met uitgelopen kleuren te zien afdrijven." Beeldend is het wel, of het beelden zijn die iedereen aanspreken is zeer de vraag. Toch sloeg het manifest aan, temeer daar het op de voorpagina van 'Le Figaro', een bekende Franse krant werd afgedrukt.
Technologie als triomf
Voor futuristen waren de auto, het vliegtuig en de industriestad symbolen van de grote overwinning van de mens op de natuur. Onder leiding van Marinetti brachten kunstenaars deze ideeën onder in de beeldende kunst. De eerste fase van het futurisme ontstond in 1910. Hierbij lag de nadruk op dynamiek, energie en het breken met het statische verleden.
Dat verleden was volgens Marinetti namelijk alleen maar een blokkade naar de toekomst. Een toekomst waar futurist Balla in 1919 een 'complete reconstructie van het universum' voorzag. Ook geen geringe opdracht om jezelf mee te geven. Dat er ook morele overwegingen waren kwam in de leer van het futurisme niet voor. Alles moest wijken voor een nieuwe wereld.
Russisch futurisme en controverses of provocatie als kunstvorm
De Russische futuristen waren voornamelijk schrijvers. Zij waren gefascineerd door de onrust van het moderne stadsleven. Ze zochten in hun schrijfwerk bewust de controverse, gaven scherpe kritiek op traditionele kunst en wilden vooral aandacht trekken bij het publiek door het verleden af te kraken.
Cubo-futurisme en suprematisme
In 1913 ontstond het Cubo-Futurisme. Een variant van het futurisme. In deze variant werden de hoekige vormen van het kubisme gecombineerd met de dynamiek van het futurisme. Met name Kazimir Malevich ontwikkelde in de eerste instantie deze stijl. Maar Malevich stapte later over naar het Suprematisme, dat zich uitsluitend richtte op pure geometrische vormen in de niet-figuratieve kunst. Tussen 1915 en 1918 bloeide het suprematisme, maar in 1934 werd de beweging onder Stalin grotendeels beëindigd.
Politiek, ideologie, samenwerking en onderdrukking
Russische futuristen werkten soms samen aan projecten, zoals een futuristische opera, maar onder Stalin werden zij vervolgd vanwege hun vrijzinnige ideeën. In Italië daarentegen vonden futuristen aansluiting bij het vroege fascisme, iets waar de beweging nog wel eens op aangekeken wordt. Marinetti richtte in 1918 de futuristische partij op, die later werd opgenomen in Mussolini’s Nationale Fascistische Partij. Niet iets waar je later veel mee scoort. Het bracht aanhangers van de puur kunstzinnige en artistieke kant van het futurisme flink in verlegenheid.
Futuristische architectuur
Hoewel veel futuristische architecten het niet eens waren met de Romeins-imperiale voorkeur van het fascisme, ontstond er wel een herkenbare futuristische bouwstijl. Voorbeelden zijn vandaag nog te vinden, ondanks de politieke spanningen van destijds.
De invloed op andere stromingen liep van dadaïsme tot art deco
Het futurisme beïnvloedde tal van andere 20e-eeuwse kunstvormen. Denk daarbij aan het dadaïsme, het surrealisme en de art deco. Met de dood van Marinetti in 1944 kwam er grotendeels een einde aan de futurisme-beweging, maar haar nalatenschap leeft nog altijd voort.
Neo-futurisme en moderne cultuur
De futuristische idealen duiken nog steeds op in de westerse cultuur. Dat gebeurt vooral in films en designprojecten. Moderne Japanse anime, cyberpunk-films en zelfs hedendaags theater, dat ook wel neo-futurisme wordt genoemd, putten inspiratie uit de vroegere futuristische fascinatie voor snelheid, technologie en de toekomst.
De duidelijk aanwezige band met het kubisme
Veel van de filosofie achter het futurisme kwam voort uit het kubisme, een stijl die door kunstenaars als Pablo Picasso en Paul Cézanne werd ontwikkeld. Het gebruik van geometrische vormen en het loslaten van realistische weergaven vormden de basis waarop futuristen voort-bouwden.
Het futurisme was (en is) veel meer dan puur een kunststroming
Het futurisme was niet alleen een visuele stijl, maar het was meer een manier van denken. Zoals de toekomst omarmen, het verleden loslaten en kunst vooral willen gebruiken om de energie van de steeds sneller lijkende vooruitgang te vangen. Hoewel de futurisme-beweging officieel tot het verleden behoort, zie je haar invloed nog steeds overal. Je ziet het terug in de architectuur, films en zelfs in de digitale kunst.
Conclusie:
Dus ga op zoek en ontdek hoe de energie en visie van het futurisme nog steeds de creativiteit van kunstenaars voedt. Verken ook regelmatig onze collectie futuristisch geïnspireerde kunstwerken bijvoorbeeld op KunstPortaal Nederland en laat ook jezelf daardoor inspireren.
